Dwór Hiszpański (II)

Dwór II, zwany Dworem Hiszpańskim, położony był w południowo - wschodnim narożniku dawnego placu wiejskiego. Początki dworu sięgają połowy XVI w.. Do posiadłości należało kilka pól uprawnej ziemi o łącznej powierzchni 2 włók. Od strony Gdańska prowadziła do niego aleja lipowa, którą wycięto w 1820 r. w związku z budową szosy łączącą Berlin z Gdańskiem. Dwór został spalony przez wojska Saskie i Kozackie w 1734 r. i odbudowany na dawnym istniejącym przyziemiu według konstrukcji szkieletowej, w ok. 1740 r. W takiej formie przetrwał do czasów współczesnych. Budynek dworu jest jednym z najstarszych zabytków architektury w Sopocie, a trzecim z zachowanych piętnastu sopockich dworów patrycjuszowskich. Najstarszym znanym właścicielem posesji był Jakub Klefeld (od 1594 r.), syn Jerzego Klefelda, burmistrza i burgrabiego królewskiego. Po 1673 r. teren dworu prawdopodobnie podzielono. Od końca XVI wieku był w posiadaniu kilku znakomitych rodów gdańskich: Kleefeldów, Rogge, Uphagenów i Giesebrechtów. Po spaleniu, dwór został wydzierżawiony przez szlachecką rodzinę Rexinów a następnie w 1756 r., odstąpiony hrabiemu Przebendowskiemu. Od czasów rozbiorów dwór przeszedł w ręce pruskie, a w ok. 1850 r. był siedzibą poczty sopockiej. Jak pisze F. Mamuszka, urząd pocztowy funkcjonował do 1871 r. po czym przeniesiono go w pobliże dworca kolejowego, a w dworze stworzono działającą do 1903 r. szkołę prywatną dla chłopców. Obiekt rekonstruowano dwukrotnie: w 1980 - 1981 r. oraz 2006 r., przeprowadzając badania archeologiczne i korygując jego datę pochodzenia na XVI w.

źródło: F. Mamuszka, Bedeker Sopocki, F. Mamuszka, Kronika Życia Polskiego w Sopocie na Przestrzeni Wieków, Marek Sperski, Przewodnik. Sopot, Dzieje Sopotu do 1945 r., Andrzej Groth, Sopot i Sąsiednie Wsie w Czasach Nowożytnych, opracowanie www.dawnysopot.pl

Plan Sopotu z 1634 r. a) Dwór Szwedzki b) Dwór Sopocki f) Apteka g) Dwór Angielski (rentamt) i) Karczma k) Dwór Duński (urząd miejski) m) Dwór Hiszpański n) Pałac o) Majątek Wegnera d) e) h) l) p) r) Stawy

Plan Sopotu 1634 r. Dwór Hiszpański (Dwór II) na pierwszym planie wsi Sopot, widoczny jako drugi budynek na lewobrzeżnym krańcu skrzyżowania głównej drogi prowadzącej do Gdańska (utwardzonej w 1825 r. - w tym czasie w dworze znajdowała się stacja pocztowa)

Plan Sopotu wg. Johanna Caspara Schirschmita z 1714 r. Kolorowy plan podziału gruntów we wsi Sopot z 1714 roku, autorstwa J. C. Schirschmita

Plan Sopotu 1714 r. Dwór Hiszpański (II) widoczny na planie podziału gruntów, widnieje jako drugi budynek od skrzyżowania drogi gruntowej z rynkiem miejskim, przylegający do Posiadłości i tzw. Dworu Wegnera.

Plan wsi Sopot z 1830 r. zwany planem Schapera.

Plan Sopotu 1830 r. Widoczne zabudowania dworu Hiszpańskiego wraz z łąkami ciągnącymi się na południe wzdłuż ul. Pomorskiej. Po przeciwległej stronie widoczne spiętrzenia wody i stawy na potoku Środkowym.

Plan wsi Sopot z 1844 r. autorstwa porucznika artylerii Steibera.

Plan Sopotu 1843 - 1944 r. Zabudowania dworu Hiszpańskiego (II) wraz z łąkami. W tym czasie w głównym budynku dworskim mieścił się Urząd Rentowy, a od 1850 r. poczta.

Sopot 1910 r. Urząd Geodezyjny Król. Prus, skala 1: 25 000, tytuł oryginału: 1:25 000, Zoppot. 1910.

Mapa Sopotu 1910 r. Dwór Hiszpański (II) na planie z 1910 r., wchłonięty przez nową zabudowę stracił na znaczeniu.

Sopot 1924 r., skala 1: 5000 tytuł oryginału: Zoppot 1924, 1: 5000, Stadtvermessungsamt

Plan Sopotu 1924 r. Dwór Hiszpański (II) wyraźnie wyróżnia się z otoczenia, dzięki prawdopodobnie jeszcze zachowanemu otaczającemu go parkowi.