Projekt Dawny Sopot

Dwór VII nazywany Białym Dworem, Dworem Holwela lub Dworem Wegnera (ul. 1 Maja 5-7). Na miejscu posiadłości obecnie znajduje się piętrowa willa (ul. 1 Maja 5) powstała w 1899 r. poprzez przebudowę dawnego dworu, wzniesionego na fundamentach starszego budynku.Projekt przebudowy, przewidujący wykonanie trzech piętrowych dobudówek - murowanych od wschodu i południa oraz drewnianej od północy, wykonał Carl Kupperschmitt. W latach 90. XX w. dobudowano do niej południowe skrzydło. Przylegający do willi dwupiętrowy dom mieszkalny pod numerem 5a, wzniesiono w 1894 r. według projektu Jana Derowskiego. Najstarszy przywilej dotyczący tego dworu pochodzi z 1559 r., przyznany Tomaszowi Borkowi, przedstawicielowi starej rodziny gdańskiej. Przez ok. 3000 lat dwór był w posiadaniu różnych rodzin: Lisemann (1593), Hein, Rogge (1605), Holwel (1706). Po spaleniu dworu w 1734 r. opat oliwski, który na mocy układu z konwentem w 1611 r. zarządzał Sopotem, wydzierżawił patrycjuszowskie posesje memonicie Benjaminowi od którego posiadłość odkupił Mateusz Szawelski a następnie Józef Przebendowski. Ten ostatni wykupił stopniowo większość dworów i przeznaczył na wyposażenie swojej żony. Była to Niemka, Bernarda z domu von Kleist, używająca jednak albo języka polskiego, albo francuskiego. Skupiła ona w swych rękach 11 dworów; jej siedzibą był okazały Błękitny Pałac, otoczony rozległym ozdobnym ogrodem, położony w narożniku dzisiejszych ulic - Al. Niepodległości i 1 Maja, gdzie wznosi się kamienica nr 792. Około 10 lat po śmierci Przebendowskiej, w 1804 r., kupiec gdański Carl Christoph Wegner wykupił całą jej posiadłość. Majątek Wegnera nabył w 1855 r. nadleśniczy Hans Goeldel, a jego spadkobiercy odsprzedali go w 1904 r. miastu. Część tych gruntów poszła na parcele budowlane, większość jednak należała do miejskiego folwarku, utrzymywanego przez magistrat jeszcze przez kilka lat po ostatniej wojnie. Ostatni pierwotny budynek majątku - murowany domek służby folwarcznej, rozebrano w maju 1971 r. Zabytkowa budowla znajdowała się przy najstarszej sopockiej drodze - obecnie ul. 1 Maja pod numerem 7-9.

źródło: M. Sperski Sopot.Przewodnik, M. Sperski, Dzieje Sopotu do 1945 r., Rozwój przestrzenny Sopotu. F. Mamuszka, Bedeker Sopocki, www.dawnysopot.pl

Plan Sopotu z 1634 r. a) Dwór Szwedzki b) Dwór Sopocki f) Apteka g) Dwór Angielski (rentamt) i) Karczma k) Dwór Duński (urząd miejski) m) Dwór Hiszpański n) Pałac o) Majątek Wegnera d) e) h) l) p) r) Stawy

Biały Dwór przylegający do rynku wiejskiego, w jego skład wchodził 1 budynek. Widoczne także zabudowania Dworu III - 5 budynków Dworu III - będące siedzibą sołectwa.

Plan Sopotu wg. Johanna Caspara Schirschmita z 1714 r. Kolorowy plan podziału gruntów we wsi Sopot z 1714 roku, autorstwa J. C. Schirschmita

Biały Dwór na planie podziału gruntów. Widoczny staw oraz park otaczający zabudowania dworskie Dworu III.

Plan wsi Sopot z okresu wojen napoleońskich i oblężenia Gdańska z 1807 r.

Biały Dwór na planie z okresu wojen napoleońskich. Na planie zaznaczony park dworski oraz zespolone budynki Dworu III i VIII

Plan wsi Sopot z 1830 r. zwany planem Schapera.

Biały Dwór na planie z 1830 r. Dwory VIII i III tracą swoją odrębność. Następuje dalsza rozbudowa dworu III. Na planie widoczne także spiętrzenia potoku wiejskiego, na skutek których powstają stawy.

Plan wsi Sopot z 1881 r. autorstwa Juliusza Sauera.

Dwór Wegnera (Biały Dwór) na planie z 1881 r. Na planie widać konsekwencje spalenia wsi w 1834 r. Znika większa część zabudowań dworskich pozostawiając tylko jeden budynek.

Plan wsi Sopot z 1895 r. autorstwa L. Boettchera.

Dwór Wegnera (Biały Dwór) na planie z 1895 r. W tym okresie odbudowane zostają zabudowania gospodarcze. Dwór posiada 4 budynki przybierając wygląd znajomy ze starych fotografii sopockich.

Sopot 1910 r. Urząd Geodezyjny Król. Prus, skala 1: 25 000, tytuł oryginału: 1:25 000, Zoppot. 1910.

Dwór Wegnera (Biały Dwór) na planie z XIX w. Widoczny staw oraz nowe zabudowania, zaznaczone na planie jako "Dobra".

Sopot 1924 r., skala 1: 5000 tytuł oryginału: Zoppot 1924, 1: 5000, Stadtvermessungsamt

Dwór Wegnera (Biały Dwór) na planie z 1924 r. Następuje dalsze zacieśnienie zabudowy w tym rejonie, pozostawiając wyraźny wewnętrzny plac, zaznaczone na planie jako "Dobra Miejskie".