Staw Nowowiejskiego - Morskie Oko
Park w Dolinie Prątki urządzony został po 1945 r. w sąsiedztwie Opery Leśnej na powierzchni 1,4 ha. W zagłębieniu terenu w zachodniej części parku znajduje się Jeziorko Nowowiejskiego, o powierzchni 0,47 ha. Jest to największy zbiornik Sopotu. Włączony jest do systemu kanalizacji deszczowej miasta, posiada przepompownię. Jest on położony w zlewni dawnych potoków Kowalnia, Wiejski i Środkowy, które zostały ujęte w podziemne przewody.
Teren ten historycznie graniczył z dworem XIII, zwanym także Ogrodem. Dwór był małą trzy morgową posiadłością z domkiem i ogrodem wypoczynkowym urządzona po 1600 r. przez Gdańszczanina o nazwisku Barken. W 1786 r. późniejszy właściciel sprzedał dworek hrabinie Przebendowskiej.
Zbiornik po raz pierwszy pojawia się na planie Sopotu z 1932 r. Na zdjęciu lotniczym Sopotu z 1933 r. na miejscu zbiornika widać aktywne wyrobisko, w częściowo wypełnione wodą. Dzięki analizie planów Sopotu z lat 1900 – 1934, można przypuszczać że wyrobisko powstało na początku lat trzydziestych XX w. Wcześniej na tym terenie eksploatowano glinianki przy Wzgórzu Strzeleckim, oraz wschodni stok Wzgórza Olimpijskiego. Niektóre ze znajdujących się w okolicy glinianek powstały jeszcze w latach trzydziestych XIX w - Wzgórze Królewskie (Stiwego/ Cieszyńskiego - majątek dworu VII),
Wzgórze Stróża, Wzgórze Strzeleckie, część Wzgórza Olimpijskiego (dawniej Wzgórze Prątki, do Wilczego Jaru). Pierwotnie na miejscu wyrobiska znajdowała się łąka przecinana przez drogę dawniej zwana „Drogą do Cegielni”. Pierwsze zabudowania cegielni widoczne są na planie Schapera z 1830 r. oraz Steibera z 1843/1844 r. Na pierwszym z nich wyrobiska gliny oraz cegielnia podpisana jest jako „Lehm Gr.”
W późniejszym okresie w parku między dawnym Gimnazjum Realnym a jeziorkiem zlokalizowano ogród botaniczny.
Z Jeziorka Nowowiejskiego wypływa potok Wiejski, który był historycznie najważniejszym z sopockich potoków. W XVIII w. zasilał on w wodę dziewięć spiętrzonych na nim stawów.
Obecnie potok jest w całości prowadzony podziemnym kanałem, w większej części ułożonym pod
obecną ulicą Bohaterów Monte Cassino.
Park oraz zbiornik był rewitalizowany kilkukrotnie w latach powojennych lecz z czasem został zaniedbany, czeka na rewitalizację w 2015 r.
Jeziorko zyskało oficjalną nazwę od nazwiska kompozytora i muzyka Feliksa Nowowiejskiego (ur. 7 lutego 1877 w Barczewie na Warmii, zm. 18 stycznia 1946 w Poznaniu). Nowowiejski był dyrygentem pedagogiem, organistą-wirtuozem, organizatorem życia muzycznego, szambelanem papieskim. Nowowiejski jest autorem muzyki do tekstu Roty Marii Konopnickiej.
Plan Sopotu z 1844 r. autorstwa Steibera (BG PAN)
|
Plan Sopotu z 1907 r. autorstwa Braidla (KC)
|
Plan Sopotu z 1924 r. (TPS)
|
Zdjęcie lotnicze Sopotu z 1933 r. (TPS)
|
Plan Sopotu z 1934 r. |
Panorama Sopotu z drogi prowadzącej na Wzgórze Olimpijskie, na pierwszym planie widoczna cegielnia przy dawnej ul. Podgórnej, zdjęcie 1921 r.
|
źródło: Marek Sperski, Sopot Przewodnik, Franciszek Mamuszka Bedeker Sopocki, B. Śliwiński, Dzieje Sopotu, opracowanie www.dawnysopot.pl |