Projekt Dawny Sopot

Budynek Sopockiego Sądu znajduje się pod numerem 10 przy najstarszej drodze w Sopocie - ul. 1 Maja (dawniej ul. Podgórnej). Wzniesiono go w stylu eklektycznym w 1893 r., umieszczając na zapleczu kompleks więzienny. Pierwotnie w tym miejscu stał Dwór XII, nazwany Dworem Duńskim. Położony był po północnej stronie dawnego placu wiejskiego. Należały do niego 4 włóki ziemi. W źródłach można znaleźć wzmiankę, iż najdawniejszymi właścicielami tej posiadłości była rodzina Holandes, o czym świadczą przekazy z lat 1599, 1612 i 1635. Kolejne informacje o właścicielach tego dworu pochodzą z 1701 r., był nim min. mieszczanin gdański Dominik Fangen. Na planie Sopotu z 1714 r. figuruje jako właścicielka majętności wdowa Leban. Podczas oblężenia Gdańska w 1734 r. dwór został spalony i porzucony przez właścicieli. W 1756 r. przywilej na dzierżawę otrzymał właściciel dworów X i XI, Godfryd Dehn. Według F. Mamuszki, właśnie od nazwiska tej rodziny pochodzi przejęta i zniekształcona przez miejscową ludność nazwa dworu - Dwór Duński. Jako kolejni gospodarze Dworu Duńskiego wymienieni byli Piotr Dehn (1772) i Godfryd Dehn (1787). Ostatni z Dehnów popadł w trudności finansowe, w związku z czym oddał dwór pod dzierżawę. Po jego śmierci w 1817 r. posiadłość odkupił Józef antoni Meyerhold, który następnie sprzedał ją Wegnerowi. Majątek Wegnera nabył w 1855 r. nadleśniczy Hans Goeldel, a jego spadkobiercy odsprzedali go w 1904 r. miastu. Część Dworu Duńskiego została wydzielona i zagospodarowana przez magistrat najwyraźniej przed tą datą o czym świadczy plan wsi z ok. 1825 r., na którym wyraźnie zaznaczono intendenturę oraz więzienie usytuowane obok nieistniejącego już dziś stawu wiejskiego. Jak pisze F. Mamuszka w 1819 r. Sopot stał się siedzibą intendentury, rok po tym jak został włączony zgodnie z nowym podziałem administracyjnym do powiatu wejherowskiego. Intendentura była zarządem majątków państwowych, które utworzono z dawnych królewszczyzn i dóbr kościelnych. Intendentura mieściła się najpierw przy dzisiejszej ul. Grottgera, a od 1859 r. w nowym gmachu wzniesionym na miejscu pałacu Przebendowskich (późniejszy Dwór Wegnera). Do roku 1772 Sopot podlegał władzy sądowniczej wójta z Oliwy (z siedzibą w Strzyży), potem sądowi ziemskiemu w Gdańsku, a od 1818 r. sądowi powiatowemu w Wejcherowie. W latach 1878 - 1893 funkcjonowała tu delegatura sądu wejherowskiego. Właśnie dzięki gmachowi sądu oraz wcześniej intendentury, biegnąca nieopodal ulica zyskała nazwę ul. Sądowej (Gerichtstr.) - obecnie ul. Grottgera.

źródło: F. Mamuszka, Bedeker Sopocki, F. Mamuszka, Sopot Szkice z Dziejów, M. Sperski Sopot.Przewodnik, M. Sperski, Dzieje Sopotu do 1945 r., Andrzej Groth, Sopot i Sąsiednie Wsie w Czasach Nowożytnych, Album Dawny Sopot, D. Tusk, W. Duda, G. Fortuna, Z Gach, opracowanie www.dawnysopot.pl

Plan Architektoniczny Sądu w Sopocie ul. 1 Maja 10

Plan architektoniczny budynku Sądu w Sopocie ul. 1 Maja 10, Karl Hacker & L. Godenschweger, Muzeum Architektury w Scharlotenburgu, Wyższa Szkoła Techniczna

Plan Sopotu z 1634 r. a) Dwór Szwedzki b) Dwór Sopocki f) Apteka g) Dwór Angielski (rentamt) i) Karczma k) Dwór Duński (urząd miejski) m) Dwór Hiszpański n) Pałac o) Majątek Wegnera d) e) h) l) p) r) Stawy

Dwór Duński (Dwór XII) na pierwszym planie wsi Sopot, widoczny jako drugi budynek na południowej stronie rynku górnej wsi. Zgodnie z planem budynek miał kształt litery L i zajmował 1/4 długości rynku.

Plan Sopotu wg. Johanna Caspara Schirschmita z 1714 r. Kolorowy plan podziału gruntów we wsi Sopot z 1714 roku, autorstwa J. C. Schirschmita

Dwór Duński (Dwór XII) widoczny na planie podziału gruntów, widnieje jako posiadłość oznaczona symbolem "G". W tym czasie do Dworu należały 4 włóki ziemi oraz staw.

Plan wsi Sopot z okresu wojen napoleońskich i oblężenia Gdańska z 1807 r.

Dwór Duński (Dwór XII) na planie napoleońskim, budynki Dworu uległy spaleniu w 1734 r.

Plan wsi Sopot z 1830 r. zwany planem Schapera.

Dwór Duński (Dwór XII) na planie z 1830 r., na terenie dworu widoczne budynki więzienia oraz intendentury (urzędu dominalnego), powstaje późniejsza ul. Sądowa, oraz budynki sąsiadujące z zalewiskiem Stawu Wiejskiego.

Plan wsi Sopot z 1881 r. autorstwa Juliusza Sauera.

Dwór Duński (Dwór XII) na planie z 1881 r., w tym czasie Królewski Urząd Sądowy (5) znajdował się wówczas przy ul. Pomorskiej nieopodal Karczmy Sopockiej. Zasypany zostaje Staw Wiejski a teren dworu sąsiadujący z rynkiem zostaje zadrzewiony.

Plan wsi Sopot z 1895 r. autorstwa L. Boettchera.

Dwór Duński (Dwór XII) i Sąd na planie z 1895 r., widoczny nowo powstały budynek sopockiego sądu (1893), powstaje ul. Królewska (późniejsza ul. Armii Krajowej). Na planie widoczny jest także odkryty górny bieg Potoku Wiejskiego przepływający przez dawny, rozparcelowany już Dwór Duński.

Sopot 1910 r. Urząd Geodezyjny Król. Prus, skala 1: 25 000, tytuł oryginału: 1:25 000, Zoppot. 1910.

Dwór Duński (Dwór XII) i Sąd na planie z 1910 r., widoczne nowo powstałe budynki na parcelach dawnego dworu, ogrodzony budynek sądu wraz z kompleksem więziennym oraz elektrownia sopocka.

Sopot 1924 r., skala 1: 5000 tytuł oryginału: Zoppot 1924, 1: 5000, Stadtvermessungsamt

Dwór Duński (Dwór XII) i Sąd na planie z 1924 r., wyraźnie widoczny jasno oznaczony budynek sądu oraz ul. Sądowa, zwiększa się ilość działek na terenie dawnego dworu.

Plan miasta Sopotu, 1937 r., skala: 1:9000

Dwór Duński (Dwór XII) i Sąd na planie z 1937 r., widoczny budynek sądu oraz elektrowni sopockiej przy dawnej ul. Sądowej (ul. Grottgera)